De Bijbel in de Bijlmer: recensie door Dr. M. Gosker

Dit boek gaat over ‘migranten’ in de Bijbel en in de Bijlmer. In twaalf schetsen worden de levens getekend van mensen uit de Bijlmer en figuren uit de Joodse Bijbel, van wie we weten, dat ze in hun leven ver van huis waren en veel hebben moeten reizen.

Op Gods bevel (zoals Abraham), door eigen schuld (zoals Jacob), weggejaagd (zoals Jozef), uit loyaliteit (zoals Ruth), meegevoerd in ballingschap (zoals Daniël) of als persoonlijk ‘eigendom’ meegenomen (zoals het dienstmeisje van Naäman). Jozef en Maria waren ook gedwongen om te vluchten en hun heil in Egypte te zoeken. En wie was er meer ‘migrant’ dan de apostel Paulus, die voortdurend op reis was? Dat weet Samuel Lee ook wel (p.14), maar dit boek moest zich beperken tot deze zes aansprekende verhalen uit het Oude Testament.

Het verrassende is, dat deze Bijbelse ‘migranten’ worden afgewisseld met vijf hedendaagse verhalen van migrantenchristenen, die allemaal in de Bijlmer wonen.

Kleurig geel zijn de pagina’s waarop ze hun verhaal doen. Maar eerst komt Samuel Lee zelf aan het woord. Hij is geboren in het Midden-Oosten en staat op de foto met een hoed op. Hij schetst in zijn verhaal een levendig beeld van hoe de Bijbel wordt gelezen in de Bijlmer − het kloppend hart van kleurrijk Amsterdam met meer dan honderddertig nationaliteiten en met de hoogste kerkdichtheid van de hele stad. Hij vertelt hoe hij geleerd heeft de Bijbel ánders te lezen. Niet meer als een boek uit een ver verleden, maar contextueel, met een hedendaagse bril op. Wat kan de Bijbel betekenen in de Nederlandse context − waar zoveel belang gehecht wordt aan wetenschap en technocratie? Wat kan de Bijbel betekenen in ons seculiere tijdperk van individualisme, eenzaamheid en gebrokenheid (p. 19)? In elk geval niet door de Bijbel te vergoeilijken of mooier te maken dan hij in werkelijkheid is, maar door lastige teksten uit de Bijbel gewoon bespreekbaar te maken. Citaat: “Wanneer de Bijbel herontdekt wordt in het licht van liefde, menselijkheid en goedheid, denk ik dat hij ook beter ontvangen wordt binnen de Nederlandse samenleving.”

De teksten van de Bijlmerbewoners zijn allemaal uit het leven gegrepen. Stanley Onnwuachu is geboren in Nigeria. Hij staat vriendelijk lachend op de foto met een pet op. Hij is op en top vertrouwd met de Bijbel en het ochtendgebed is zijn ontbijt. Hij kent Gods nabijheid en leeft uit de gedachte aan Gods bescherming (Psalm 91: 9-11). Citaat: “De kernboodschap is de liefde van Christus. Het is niet gemakkelijk om altijd iedereen in liefde tegemoet te treden, maar laten we het proberen” (p. 35). Terry Lartey-Sanniez is weliswaar in Nederland geboren, maar zijn ouders komen uit Ghana. Hij staat op de foto met een voetbal. Logisch, want er zijn twee dingen, die hij elke dag doet: Voetballen en Bijbellezen. Zijn favoriete Bijbeltekst is Psalm 112: 6-7.

Over de rechtvaardige, die niet ten val komt, die kwaadsprekerij niet vreest, standvastig is, en op de Heer vertrouwt. Citaat: “Wat mij het meest treft in de Bijbel? Het geduld en de rust van Jezus, hoe hij met situaties omgaat” (p. 49). Jennifer Matulay is geboren op de Filippijnen. Zij staat met een open blik en zonder enige opsmuk op de foto, gekleed in zwart, en dat is denk ik niet toevallig. Ze vertelt in het kort haar levensverhaal, dat vol is van onrecht, verdriet en verlies. Ze voelt zich verwant met de Bijbelse Job en haar favoriete Bijbeltekst is Spreuken 3: 5-6: Vertrouw op de Heer met heel je hart. Citaat: “Dit is Gods belofte aan mij. Als ik mij verdrietig voel of ik maak iets naars mee, dan geeft deze Bijbeltekst mij hoop. God is altijd in control” (p. 61). Thea Boer-Rookhuizen is geboren in Suriname. Ze staat op de foto met een grote feestelijke rode hoed en dito ketting. Ze heeft de gave van het gebed mogen ontvangen. Ze bidt elke dag en ervaart daarvan de grote kracht. Haar favoriete Bijbeltekst is: “Bidt en je zult ontvangen” (Matth. 7:7-8). Ze identificeert zich met Hanna, die haar vurige intense gebed verhoord zag worden. Citaat: “Ik heb het persoonlijk ervaren; elke keer als ik wanhopig roep naar God, antwoordt hij mij en geeft mij precies wat ik nodig heb?” (p. 71). Mimi David is geboren in Nigeria. Ze staat fier op de foto met hoog opgemaakt haar, een fraaie japon en hoge zwarte leren laarzen. Ze is geïnspireerd door de wijsheid en het geloof van Esther. En ze vindt het zo indrukwekkend, dat Jozef de mensen, die hem hadden gekwetst kon vergeven en zelfs helpen. Haar favoriete tekst is Jeremia 29:11, waar God zegt: Ik heb jullie geluk voor ogen, niet jullie ongeluk. Ik zal je een hoopvolle toekomst geven. Citaat: “Wat er ook gebeurt in het leven, het is niet om mij pijn te doen of te straffen, maar om mij te laten groeien en de beste versie van mijzelf te worden (p. 83).

De meditaties over de Bijbelse figuren dateren al van jaren geleden, toen de theoloog des vaderlands nog een visie had die zeer Evangelisch-Pinkster was (voorwoord p. 5 ), maar met toestemming van Samuel Lee zijn ze grondig bewerkt en ‘bij de tijd gebracht’ door Theanne Boer. Je kunt naar Abraham kijken als de vader van alle migranten, zegt Lee. Het is de Bijbelse plicht van alle kerken om te zien naar de vaak fragiele migrantenkerken in hun omgeving en die te zegenen. Migranten zijn niet heilig. In de Bijbel vinden we ook een geniepige migrant, die niet vies was van leugen en bedrog. Maar door Gods genade veranderde hij van een zwerver (Jacob) in een migrant van zegen (Israël). Het Westen is misschien de eigen wreedheden vergeten, die gepleegd werden in de naam van Jezus, de Bijbel en de kerk? Laten Westerse christenen van Jacob (= Israël) leren, dat ze tot zegen kunnen zijn en goed kunnen doen (p. 42).

Het leven van Jozef, die uiteindelijk zijn broers kon vergeven is een geweldige bemoediging, niet alleen voor Mimi David, maar voor miljoenen migranten, die koloniale bitterheid in hun binnenste ervaren. Het is tijd dat christenmigranten gaan bidden voor de landen die hen koloniseerden en hen vergeven, hoe moeilijk dat ook lijkt (p. 54). Migranten kunnen ook bruggen bouwen, zoals Ruth dat deed, zoals de apostel Paulus dat altijd heeft gedaan en zoals Samuel Lee zelf ook een bruggenbouwer is.

In de Ruthmeditatie kijkt hij terug op zijn eigen vluchtverhaal, bij ijskoude temperaturen, waarbij een baby stierf en ze waren alles kwijt. Het nulpunt. Ze kwamen terecht in een onbekend land, waarvan ze de taal niet kenden. Ze hadden geen geld en geen kleren. En Samuel graaide ‘s nachts in afvalcontainers om misschien een paar schoenen te vinden. Het kwam goed. Citaat: “Ik ben gezegend door de Koning der glorie te dienen en door mijn ervaring te delen met duizenden migranten in Europa en werelwijd” (p. 66). De Daniëlmeditatie laat ons zien hoe je als migrant in een ander land trouw kunt blijven aan waar je in gelooft. Je daarvoor niet hoeft te schamen en je hoeft niet hoeft te buigen voor de keizer van vandaag.

De meditatie over het dienstmeisje van Naäman vind ik het meest indrukwekkend. Ze is naamloos gebleven, dat meisje. Met haar geloof en haar onbaatzuchtigheid inspireert ze tot op de dag van vandaag talloze migranten, die door omstandigheden worden gedwongen buiten hun eigen land te werken om geld te kunnen overmaken naar de familie (p. 87). Staat Naäman, de machtige generaal, voor het rijke Westen, dat toch niet alles kan oplossen? In de Westerse wereld is het geloof nagenoeg verdwenen.We hebben problemen die niet op te lossen zijn met macht en geld, zoals eenzaamheid en individualisering. Dit meisje wijst de weg naar de oplossing, ze missioneert zonder missionaris te zijn. Ze laat zien dat het geloof in God, in Jezus teruggegeven kan worden aan continenten die het zijn kwijtgeraakt.

Na elke Bijbelmeditatie volgt een speciale boodschap voor elke migrant. Het zijn woorden van troost en bemoediging. Daarin toont Samuel Lee zich op en top de pastor, die hij is. Het zijn stuk voor stuk juweeltjes.

Venlo, Margriet Gosker, 25 oktober 2020.

boek is beschikbaar via deze link https://www.bol.com/nl/p/de-bijbel-in-de-bijlmer/9200000128127075/ of via Nederlands Bijbelgenootschap